Vai al contenuto

Európa

Da Wikipedia.
C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś Emiliàn

Artéccol in dialètt mudnés

L'Európa in vérd scûr su 'l mapamónd

L’Európa l'è na regiòṅ geugràfica dal mónd, ad sòlit batśàda cuma 'n cuntinènt da par lò separâ da 'l supercuntinènt euroaśiàtic esénd la sò part più a òvest. La gh'à na superfìsi 'd 10.180.000 km² e la mùcia sù 734.183.926 abitànt (dat dal 2014).

La ciàpa 'l sò nóm da 'n persunàǵ dla mitulugìa gréca, Europa, fiōla 'd Agènure, rè ad Tîr.

In dal cōrs dal XVI sécul, gl'abitànt dal „Vèć Cuntinènt“, òṅ di sò scutmàj, i aṅ culuniśâ di àtar pòst in gir p'r al mónd cuma l'Amèrica e l'Uceàgna.

I pòpui ad cal cuntinènt chè i dascóran in léngui difarènti, al più druàdi i èṅ al tedésc (dagnóra sènt migliòṅ ad parsòni), al turc, 'l itagliàṅ, al francéś, 'l ingléś, al rus, al spagnōl, al pulàc e 'l rumên.

La religiòṅ cun più cardènt l'è 'l cristianéśum (555 migliòṅ ad parsòni), pò a gh'è da śuntàr-ag 32 migliòṅ 'd musulmàṅ, tri migliòṅ e quàtar 'd ebrèj e via dascurénd.

I sò cunfîṅ stòrig i èṅ Cap Nòrd (Nurvégia) a nòrd, Punta 'd Tarìfa (Spaggna) a sud, i Mònt Urài a èst e Cap Slea (Irlànda) a òvèst. L’Európa la mét insém sinquànta stat in tut, tirànd dènt'r anc di cunsèṅ dla Rùsia, dla Turchìa e dal Kazàkistan. Vint-i-òt ad qvist chè i s èṅ unî via via dòp la secónda guèra mundiàla dand vita a l'Ugnòṅ Európea ma in dal 2016 al Régn Unî 'l à decìś ad dastacàr-as dòp al referendum dla Brexit.

L'Európa a i tèmp dal Cungrès ad Vièna
L'Európa a 'l dè 'd incō
Vduda da 'l satèlit
Stat Superfìsi km² Abitànt (2014) Capitàł
Albanìa 28.748 3.020.209 Tiràna
Andóra 468 85.458 Andóra la Vècia
Armègna 29.800 2.974.693 Erevan
Àustria 83.874 8.223.062 Viéna
Azerbaigiàn 86.600 9.624.900 Baku
Bélgi 30.528 10.449.361 Bruxèlles
Bòśnia Erzégovina 51.205 3.871.643 Sarajēv
Bulgarìa 110.927 6.924.716 Sòfia
Repùblica Céca 78.866 10.627.448 Pràga
Cruàsia 56.594 4.470.534 Śagàbria
Danimàrca 43.028 5.569.077 Cupenàghen
Estògna 45.227 1.257.921 Tàllinn
Finlàndia 336.756 5.240.297 Hélsinki
Frància 551.500 62.814.233 Parì
Geòrgia 69.700 4.352.244 Tbilìśi
Germàgna 357.093 80.996.685 Berlîṅ
Grécia 131.957 10.775.557 Atên
Irlànda 70.124 4.832.765 Dublîṅ
Iślànda 103.000 317.351 Reykjavík
Itàglia 301.340 61.680.122 Róma
Kazàkistan 145.908• 715.600• Oral/Atyrau
Letògna 64.571 2.165.165 Riga
Liechtenstein 160 37.313 Vàduz
Lituàgna 65.300 3.505.738 Vìlnius
Lusembûrg 2.586 520.672 Lusembûrg
Malta 316 412.655 La Valéta
Masedògna 25.713 2.091.719 Skópje
Prinsipâ 'd Mònag 2 30.508 Mònag
Mòntnégar 13.812 650.036 Podgóriza
Muldàvia 33.850 3.583.288 Chișinău
Nurvégia 323.792 5.147.792 Óślo
Pulógna 312.696 38.346.279 Varsàvia
Régn Unî 242.873 63.742.977 Lóndra
Rumanìa 238.391 21.729.871 Bùcarest
Rùsia 3.965.463• 105.913.327• Mósca
Rùsia Biànca 207.600 9.608.058 Minsk
San Marèṅ 61 32.742 San Marèṅ
Sèrbia 77.472 7.209.764 Belgrâd
Sìpar 9.250 840.407 Nicuśìa
Śluvàchia 49.036 5.443.583 Bratiślàva
Śluvègna 20.273 1.988.292 Lubiàna
Spaggna 498.284 45.474.261 Madrìd
Śvèsia 450.295 9.723.809 Stucólma
Śvisra 41.282 8.061.516 Bèrna
Turchìa 23.703• 10.840.476• Ìstanbul
Ucraìna 603.517 44.291.413 Kìeṿ
Ulànda 41.540 16.877.351 Àmsterdam
Ungherìa 93.027 9.919.128 Bùdapest
Sità dal Vaticàṅ 0,44 842 Sità dal Vaticàṅ

• A s cònta sōl al teritòri ch'al s cata in Európa e minga in Àśia.

Culegamènt estéran


AlbanîAlbanìaAlbanîAlbanìa AndorraAndárraAndorraAndárra ArmeniaArmèniaArmègna AustriaAustriaAustriaAustria AzerbaigiànAzerbaigiànAzerbaigiàn BelgioBélgiBélgiBélgi BielorussiaBieloróssiaRossia biancaBieloróssia Bosnia-EzegovinaBosnia-ErzegòvinaBôsgna-ErzegovinaBosnia-Erzegòvina BulgariaBulgarìaBulgarîBulgarìa CiproZìperZìperZìper CroaziaCruâżiaCruaziaCruâżia DanimarcaDanimèrcaDanimèrcaDanimèrca
EstoniaEstánniaEstògnaEstánnia FinlandiaFinlèndiaFinlandiaFinlèndia FranciaFrànsaFränzaFrànsa GeòrgiaGeòrgiaGeòrgia GermaniaGermàgnaGermâgnaGermàgna GreciaGrésaGreciaGrésa IrlandaIrlèndaIrlandaIrlènda IslandaIslandaIslandaIslanda ItaliaItàliaItâgliaItàlia LettoniaLetánniaLettògnaLetánnia (manca)LiechtensteinLiechtensteinLiechtenstein
LituaniaLituàniaLituàgnaLituània LussemburgoLussembûrghLussembûrgLussembûrgh MacedoniaMażedánniaMazedògnaMażedánnia MaltaMaltaMaltaMalta MoldaviaMuldàviMuldàviMuldàvi MonacoMònechMònacMònech MontenegroMòuntnégherMåunt naigherMòuntnégher NorvegiaNorvegiaNurvegiaNorvegia PoloniaPulòniaPulògnaPulònia PortogalloPortugâlPortugâlPortugâl
Regno UnitoRággn UnîRàggn UnéRággn Unî Repubblica cecaRepùbblica SécaRipóbblica CecaRepùbblica Séca RomaniaRumanìaRumanîRumanìa RussiaRóssiaRóssiaRóssia San MarinoSan MarèinSan MarénSan Marèin SerbiaSerbiaSerbiaSerbia SlovacchiaSluvâchiaSlovachîSluvâchia SloveniaSluveniaSluvêniaSluvenia SpagnaSpègnaSpâgnaSpègna
SveziaSvèziaSvèziaSvèzia SvizzeraSvézzraSvézzraSvézzra TurchiaTurchîTurchîTurchî UcrainaUcrèinaUcraìnaUcrèina OlandaUlandaUlandaUlanda UngheriaUngherîUngherîUngherî Città del VaticanoVaticânAl vaticànVaticân