Bixeviorizm
Bixeviorizm (angl. behavior — raftor) — jake az ravijahoi ravonşinosī, ki şuur va ravonro hamcun mavzūi tahqiqoti ravonşinosī inkor namuda, raftorro hamcun mavzūi omūziş qaror dodaast.
Ta'rix[viroiş | edit source]
Bixeviorizm dar sadai XX dar IMA ba vuçud omadaast (E. Torndajk, Ç. Vatson va dig.). Bixeviorizm dar asosi munosibati mexanikī ba odam pajdo şudaast. Bixevioriston hamai amalhoi çavobiji organizm ba vodorkunandahoi beruniro ba raftor mansub medonistand, ki az berun muşohida meşavand. Hamin tariq, buzurgiji tahlili raftor aloqai muşaxxasi vodorkunanda (S) va amali çavobī (R) meboşad. Bixeviorizm az hama guna şaklhoi usuli introspeksija dast kaşida, usuli eksperiment va muşohidai voqeiro peşnihod menamojad, ki dar on aloqai S — R bo maqsadi peşgūiji raftori fard (sub'ekt) va «idorakunī»-i on tahqiq karda meşavad. Ç. Vatson va şogirdonaş ravandhoi ravoniro mahz dar doirai in corcūbe barrasī kardand.
Vatson hamai aksulamalhoro ba irsī (ba'ze refleksho, aksulamalhoi çismī va ehsosoti soda) va badastovardaşuda (odatho, tafakkur, nutq, ehsosoti murakkab, raftorhoi Çumhuriji Toçikiston imoī va ƣajra) çudo mekunad. Inkişofjobiji raftor dar badastovariji aksulamalhoi nav, ki az aksulamalhoi irsī sarcaşma megirand, ifoda mejobad. Aksulamalhoi irsī, ki dar munosibat bo vodorkunandahoi ƣajrişartī ba vuçud meojand, aksulamalhoi navro meofarand, ki dar natiça fard onhoro bo digar vodorkunandahoi şartī mepajvandad va hamin tariq, aksulamali muvofiq pajdo meşavad. Masalan ehsosi tarsro du vodorkunandai ƣajrişartī ba vuçud meovarad: ovozi tezutund va gum kardani takjagoh. Agar in vodorkunandaro bo digar vodorkunandaho muvofiq kunonem (Masalan nişon dodani xargūşi safed), mebinem, ki aksulamali tarsro metavonad tanho nişon dodani xargūşi safed ba vuçud ovarad (ravandi şartikunonī ba amal omad). Dar taçriba ehsosoti soda ba hamdigar aloqamand şuda, silsilai murakkabi aksulamalhoro (odat, xotir) ba vuçud meovarad.
Me'jori digari tasnifoti aksulamalhoro daraçai «noajonī»-i onho taşkil mekunad. Ja'ne, aksulamalhoi berunī, ki baroi muşohidai odī dastrasand (nutq, ehsosot, refleksho) va jo aksulamalhoi botinī, ki bo istifoda az dastgohhoi maxsus muşohida karda meşavand.
Bixeviorizm az lahzai pajdoişaş baroi munosibati sodai mexanikī ba raftori odam, inkor kardani xususijathoi funksijahoi oliji ravoniji inson mavridi tanqid qaror girift. Dar nimai 2-jumi sadai 20 Bixeviorizm tadriçan ta'siri hukmfarmo ba ravonşinosiji çahonro gum kard. Vale vaj dar inkişofi usulhoi empirikī va matematikiji omūzişi raftor, incunin dar mas'alai şaklhoi navi raftorro kasb kardani organizm sahmi buzurg guzoşt. Bisjor tahqiqoti ilmiju amalie, ki dar çarajoni Bixeviorizm ançom paziruftand, dar sohai idorakunī, reklama (tabliƣot), maorif, psixoterapija (ravonşifoī) va ƣ. samarai xub dodand, agarci da'voi ravonşinoson — bixevioriston dar idorakuniji raftori inson purmuhobot baromadand.
Ezoh[viroiş | edit source]
Adabijot[viroiş | edit source]
- Kratkij psixologiceskij slovarь. M., 1984;
- Luƣati tafsiriji istilohoti pedagogika. D., 1988;
- Qodirov Q. B., Davlatov M. T., Rasulov S. X. Voƶanomai tafsiriji istilohoti psixologī va pedagogī. D., 2008.
Sarcaşma[viroiş | edit source]
- Bixeviorizm // Asos — Boz. — D. : SIEMT, 2013. — (Ensiklopedijai Milliji Toçik : [taxm. 25 ç.] / sarmuharrir N. Amirşohī ; 2011—2023, ç. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.